TEMEL HAKLARIMIZ NELERDİR?

Hukukta temel haklar çok önemli bir yer tutar. Çünkü hiçbir hukuki düzenleme temel haklara aykırı olamamaktadır. Fakat çoğu insan temel haklarını bilmemektedir veya biliyor olsa dahi hukuki olarak korunma yollarına başvurmamaktadır. Oysaki temel haklar anayasamızın temelini oluşturmaktadır. Anayasamızda belli bir başlık altında temel hak ve özgürlüklerimiz düzenlenmiştir.
Temel haklarımız belli bazı kategorilere ayrılmıştır. Bu sınıflandırmalar doktrinden, anayasamızdaki ve kanunlardaki düzenlemelerden kaynaklanmaktadır.
TEMEL HAKLARIMIZ
Temel haklar, insan yaşamı için olmazsa olmaz haklar olarak tanımlanabilir. Temel haklar, kişisel haklar, sosyal ve ekonomik haklar ve siyasal haklar olmak üzere üç kategoriye ayrılmıştır. Kişinin maddi ve manevi bütünlüğüyle ilgili olan ve kişiye sıkı sıkıya bağlı olan haklara kişisel haklar denir.
Hukukumuz ülkede yaşayan herkesi belli bir sosyal ve ekonomik refah seviyesine ulaşmasını hedeflemektedir. İşte bu seviyenin korunması için sağlanan haklara sosyal ve ekonomik haklar denir.
Genelde vatandaşlara tanınan ve ülke yönetiminde söz sahibi olabilme veya görev alabilmeyi sağlayan haklara ise siyasi haklar denir.
1)YAŞAMA HAKKI
Yaşama hakkı, temel hakların en başında gelir. İnsan varlığının temelini oluşturur. Çünkü yaşama hakkı olmadan diğer hakların bir önemi kalmamaktadır. Çünkü insan varlığını yaşayarak yerine getirir. Ölü bir insanın temel haklara sahip olacağı düşünülemez. Devletler sırf yaşama hakkını korumak için çok önemli önlemler almaktadır. Günümüz şartlarına ve gelişmelere baktığımızda özellikle son dönemlerde gençler üzerinde alkol ve uyuşturucu bağımlılığının artması yaşama hakkını olumsuz yönde etkilemektedir. Bu yüzden kendi ülkemiz açısından bakacak olursak gençleri uyuşturucudan ve alkolden korumak için önlemler alınmaktadır. Alkol ve sigara satın alınabilmesi için yaş sınırının bulunması buna ilişkin örnek olarak verilebilecek uygulamalardır. Bunun dışında yaşama hakkının sağlanabilmesi için özellikle barınmaya ihtiyacı olan çocuklar için bakımevlerinin yapılması, sağlık kuruluşlarının yapılması örnek gösterilebilir.
2)KİŞİ DOKUNULMAZLIĞI HAKKI
Kişi dokunulmazlığı, en temek insan haklarından biridir. Anayasamızda bu hak kişinin vücut ve ruh bütünlüğüne dokunulamaz şeklinde düzenlenmektedir. Kişinin özgürlüğü ve güvenliğinin anayasal olarak belirlenmiş sınırlar içinde hiçbir müdahaleye maruz kalamayacağını ifade eder. Kişi dokunulmazlığı hakkının korunması toplumda gerekli barış ortamının sağlanması açısından çok önemlidir. Hukukumuzda kişinin gayri meşru yollardan haklarını araması yasaktır. Bu yasak olmasaydı kendiliğinden gayri meşru yollardan hakkını arayan insanın başka kimselerin kişi dokunulmazlığına müdahale etmesi kaçınılmaz olurdu.
Anayasamızda kişi dokunulmazlığına müdahale edilebilecek haller sınırlı olarak sayılmıştır. Eğer kişiye tıbbi müdahaleler yapılması zorunlu ise kişinin vücut dokunulmazlığına aykırı hareket edilebilir. Özellikle suç işleme içerisinde bulunan kişilere kolluk tarafından müdahale edilebilir. Kanunlarımız bunlara izin vermiştir.
 
3)SEÇME VE SEÇİLME HAKKI
Seçme ve seçilme hakkı sadece vatandaşlara tanınan siyasi haklardan bir tanesidir. Anayasamız göre seçmen yaşı on sekizdir. Seçme ve seçilme hakkı bünyesinde birçok unsuru barındırmaktadır. Siyasi parti kurabilme, siyasi partilere üye olabilme, milletvekili adayı olabilme, halk oylamasına katılabilme bu unsurlardandır. Fakat anayasamız tarafından oy kullanabilme birtakım düzenlemelerle sınırlandırılmıştır. Bu düzenlemelere göre silâhaltında bulunan er ve erbaşlar, askerî öğrenciler, hükümlüler halk oylamasına katılamamaktadırlar.
4)ÖZEL YAŞAMIN GİZLİLİĞİ HAKKI
Özel yaşam, kişinin sadece kendisine ait olan başkalarının bilmesini, görmesini ve görüntülemesini istemediği hayatıdır. Kişin sadece kendisine ait olan ve düzen tesis ettiği alandır. Hukukumuzca bu alan özel yaşamın gizliliği hakkı olarak korunmaktadır. Bu hakka göre hiç kimse,  ailesi ve çocuklarıyla arasındaki ilişkisini açıklamak zorunda değildir ve açıklamak zorunda bırakılamaz. Bu hak anayasamızın 20. Maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddeye göre: “Herkes, özel hayatına ve aile hayatına saygı gösterilmesini isteme hakkına sahiptir. Özel hayatın ve aile hayatının gizliliğine dokunulamaz.”
5)EĞİTİM HAKKI
Hiç kimse eğitim ve öğrenim hakkından mahrum bırakılamaz. Eğitimler devletlerin kontrolünde yerine getirilmektedir. Günümüzde eğitim hakkının yerine getirilmesi için devlet tarafından birçok imkân sağlanmaktadır. Ekonomik durumu yerinde olmayan öğrencilere burs ve yurt imkânı, zihinsel olarak engelli olan öğrencilere iyileştirme merkezlerinin yapılması verilebilecek örneklerdendir. Eğitim hakkı tüm vatandaşlara eşit ve ayrımcılık yapmadan sağlanmalıdır. Zorunlu eğitim bunun yerine getirilmesi için atılan adımlardandır.
6)SAĞLIK HAKKI
Sağlık hakkı yaşama hakkı ile çok bağlantılı olan bir haktır. Çünkü ölümler saplık sorunları nedeniyle gerçekleşebilmektedir. Sağlık hakkının beden sağlığı ve ruh sağlığı olmak üzere iki boyutu vardır. Devlet sağlık hakkının yerine getirilmesi ve toplum sağlığının korunması için gerekli önlemleri alır. Sağlık hakkı birçok uluslar arası anlaşmalarda ve belgelerde geçmektedir. Anayasamızın 56. Maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddeye göre: ‘’Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir.’’
7)DİLEKÇE HAKKI
Dilekçe hakkı bilgi edinmek, şikâyetleri dile getirebilmek amacıyla anayasamızın 74. Maddesinde düzenlenmiş bir haktır. Bu maddeye göre: ‘’Vatandaşlar ve karşılıklılık esası gözetilmek kaydıyla Türkiye’de ikamet eden yabancılar kendileriyle veya kamu ile ilgili dilek ve şikâyetleri hakkında, yetkili makamlara ve Türkiye Büyük Millet Meclisine yazı ile başvurma hakkına sahiptir. ‘’