Pasaport Nedir, Ne İşe Yarar, Nereden ve Nasıl Alınır, Çeşitleri Nelerdir?

Bu yazımızda bilmeyenler ya da yeni başlayan arkadaşlar için pasaport ile ilgili bilgiler vereceğiz. Pasaport nedir, ne işe yarar, pasaport almak için gerekli belgeler (evraklar) nelerdir, pasaport nereden ve nasıl alınır gibi en çok sorulan sorulara yanıt vereceğiz.

Ayrıca pasaportun çeşitleri nelerdir, yurt dışına çıkmak için pasaport mutlaka gerekli mi, pasaportun süreleri neyi ifade eder, pasaport yenileme veya süresini uzatma işlemleri nasıl yapılır, hangi belgeler pasaport yerine geçer gibi soruların cevaplarını da bu yazımızda bulabileceksiniz. Dikkat: mevzuatın ve uygulamaların sık sık değişmesi nedeniyle aşağıdaki bilgilerden bazıları güncelliğini kaybetmiş olabilir.

Pasaport nedir?

Kanunda belirtilen yetkili makamlarca verilen ve sahibine bir ülkenin milli hudutlarından diğerlerine geçmesini sağlayan belgedir.

Pasaport Nereden ve Nasıl Alınır?

Pasaportlar Türkiye’de Nüfus Müdürlükleri tarafından verilmektedir.Pasaportu illaki doğduğunuz (kayıtlı olduğunuz) ilden almak zorunda değilsiniz, bulunduğunuz yere başvuru yapabilirsiniz. Yurt dışında ise pasaport işlemleri (çıkartma-yenileme-süre uzatma vs.) konsolosluklarımızca yapılmaktadır.Pasaport alabilmeniz için 18 yaş şartı aranır, 18 yaşından küçükler velilerinin yazılı izni olmadan pasaport alamazlar.Pasaport almak için gerekli belgeler ve ücretler aşağıda pasaport türüne göre açıklanmıştır.Alınmak istenen pasaportun türüne göre istenen belgeler ve ücretlerde değişiklik olmaktadır.

Aşağıdaki bilgiler sadece bugün (yazının yazıldığı gün) itibariyle geçerlidir, ücretlerde veya istenilen belgelerde değişiklik olduğunda, bunu hemen yazımıza aktaramayabiliriz.
Ülkemizde bazı pasaport şubeleri randevu sistemi ile çalışmaktadır, bu yüzden şubeye gitmeden önce telefonla arayıp bilgi almanız yerinde olacaktır.Yine bazı şubelerde internet yoluyla online randevu alınabilmekte hatta bazı şubelerde de online pasaport başvurusu yapılabilmektedir.

Genel başvuru işlemlerini adım adım sayacak olursak;

Öncelikle alınmak istenen pasaportun gerektirdiği belgeler ve alınmak istenen süreye göre pasaport ücreti hazırlanır.Daha sonra randevu sistemi varsa randevu alınır, yoksa herhangi bir zamanda (eğer sabah erken giderseniz pasaportu akşamüstü alma imkanınız da olur) pasaport şubesine gidilir.Orada pasaport başvuru formu doldurulur, dosya alınır, ücret yatırılır (bunların nereden yapıldığını size söyleyeceklerdir) daha sonra hazırlanan belgeler ilgili memura verilir.Memur belgeleri kontrol eder, eksik yoksa onaylar ve size “şu gün gelin pasaportunuzu alın der” siz de  o gün gider pasaportunuzu alırsınız.Pasaport almak vize işlemlerine göre son derece kolaydır.

Vize ile pasaport arasındaki ilişkiler bakımından birkaç bilgi daha vereyim, vize başvurularında problem yaşamamak için pasaport alırken en az 2 ya da 3 yıllık alın.Bir başka nokta da şudur; aşağıda açıklanan bazı pasaport türlerine bazı ülkeler vize istememektedirler.Örneğin Almanya yeşil pasaport sahiplerinden vize istememektedir veya Azerbaycan yeşil pasaport sahiplerinden ülkede en fazla 3 ay kalmak şartıyla vize istememektedir.Bu gibi koşullar ve prosedürler her an değişebilmektedir, onun için yurt dışına çıkacağınız zaman güncel bilgileri öğrenmeye çalışın.

Pasaport Çeşitleri Nelerdir, Hangi Belgeler İstenir, Nasıl Alınır?

1. Umuma Mahsus Pasaport (Lacivert pasaport – Genel pasaport diye de adlandırılır.)

Bu tür pasaportu dileyen her vatandaş alabilir, alınabilmesi için herhangi bir şart gerektirmez.
Bu tür pasaportlar kanunda yazılı istisnalar hariç, en az 3 ay, en fazla 5 yıl geçerli olmak üzere düzenlenir.
Pasaport sahibi talep ettiği takdirde, reşit olmayan kız ve erkek çocuklarını da pasaportun refakat hanesine kaydedilir.Fakat refakat hanesine yazılı olanlar, adına pasaport verilmiş bulunan kimselerin beraberinde bulunmadıkça, o pasaportla seyahat edemezler.Yani çocuklar yanlarında velisi olmadıkça o pasaportu tek başlarına kullanamazlar.
Umuma Mahsus Pasaport almak isteyen vatandaşlarımız, pasaport işlemleri için hazırlayacakları belgelerle birlikte, bizzat kendileri müracaatta bulunurlar ve pasaportlar hazırlandığında yine kendilerine teslim edilir.

Bu Pasaport İçin İstenilen Belgeler

– Son altı ay içerisinde çekilmiş  4,5 x 6 cm ebadında dört adet  renkli fotoğraf (fotoğrafların arka zemini beyaz ya da beyaza yakın açık bir renk olmalıdır)

– Nüfus Hüviyet Cüzdanının aslı ve bir adet fotokopisi (Eğer nüfus cüzdanınızdaki bilgilerden herhangi biri değişmişse ve siz nüfus cüzdanınızı değiştirmediyseniz, örneğin boşandıysanız ve halen eski nüfus cüzdanınızı kullanıyorsanız pasaportunuza da eski cüzdanınızda olduğu gibi evli yazılacaktır.Bu yüzden bilgilerde değişiklik olduysa mutlaka nüfus cüzdanınızı yenileyip de gidin)

– Pasaport veren birimlerden temin edilecek pasaport talep formu (bu form başvuru sırasında alınır ve doldurulur, daha önceden bir yerden temin etmezsiniz.)Bu belgeye yazacağınız bilgiler nüfus cüzdanınızdakilerle aynı olmak zorundadır, formu doldurduktan sonra ilgili memur tarafından forma yazdığınız bilgiler ve nüfus cüzdanınız karşılaştırılır.

– Pasaportun meslek hanesi bölümüne İthalat ve İhracatçı, Kasap, Gazeteci vs. yazdırmak istiyorsanız, ilgili meslek kuruluşlarından alacağınız belgeyi de götürmelisiniz.Yazdırmak istemiyorsanız bu belgeye gerek yok.

– Öğrenci pasaportu almak isteyenlerden (yani meslek hanesine öğrenci yazdırmak isteyenlerden) Milli Eğitim Bakanlığından alınacak talep yazısı gerekir, yazdırmak istemiyorsanız buna da gerek yok.Öğrenci pasaportu için harç ödenmez.

– İşçi ve işçi ailelerinden, Türkiye İş Kurumundan alınacak İşçi – İşçi Ailesi  belgesi (Yurtdışında geçimini temin ettiğini İş ve İşçi Bulma Kurumundan alacakları belge ile belgelendirenlere, ilk iki yılı harçtan muaf “İşçi” meşruhatlı pasaport verilir.)

Pasaport ücretleri Türkiye’de çoğunlukla başvuru yaptığınız yerde bulunan vezneye ödenir.Eğer başvuru yaptığınız yerde vezne yoksa (çoğunlukla vardır) sizi bir bankaya yönlendirirler (genellikle ziraat bankası).
Pasaport ücretlerini öderken, pasaport cüzdan bedeli ve pasaport süre bedeli olmak üzere iki çeşit ücret ödersiniz.
Pasaport cüzdan bedeli (şuan itibariyle 85 YTL) almak istediğiniz pasaportun türüne göre değişir, pasaport süre bedeli ise pasaportunuzun geçerli olmasını istediğiniz süreye göre ödenir.şu an itibariyle 6 ay için 100, 1 yıl için 150 YTL civarı, 2 yıl için 250 YTL civarı, 5 yıl için 500 YTL civarıdır.

Bu süreler pasaportun geçerlilik süreleridir, süre dolunca yeni pasaport almazsınız, gider pasaportunuzun süresini uzatırsınız.Süre uzatma işlemleri de yukarıda belirttiğimiz gibi pasaport alınabilen yerlerden yapılmaktadır.
Pasaport ücretini de yatırdıktan sonra ücreti yatırdığınıza dair dekontu da diğer belgelerle beraber memura verirsiniz, memur kontrol eder ve belgeler tamamsa size pasaportu alabileceğiniz günü söyler, genellikle 24 saat içinde verilmektedir.Pasaportu almaya da bizzat kendiniz gitmelisiniz, fakat gidemeyecekseniz bir yakınınızı gönderecekseniz oradaki memura bunu not aldırmalısınız, bu şekilde ismini vereceğiniz yakınınız da sizin yerinize gidip pasaportu alabilir.
Pasaportu aldığınızda kontrol etmeden binadan ayrılmayın, şöyle bir sayfalarını gözden geçirin ve özellikle kimlik bilgilerinizin bulunduğu sayfayı inceleyin, bir yanlışlık yapılmış olabilir (örneğin benim soyadım pasaportuma yazılmamıştı).Bir noksan da yoksa pasaportunuzu kullanmaya başlayabilirsiniz artık.

2. Hususi Damgalı Pasaport (Yeşil pasaport diye de adlandırılır)

Dört yıl süreyle , yurt içinde İçişleri Bakanlığı, yurt dışında ise İçişleri Bakanlığının muvafakatı ve Dışişleri Bakanlığının talimatı ile Türkiye Cumhuriyeti Büyükelçilikleri ve Başkonsoluslukları tarafından verilir. Yurt içinde İçişleri Bakanlığı adına bu görevi İl Emniyet Müdürlükleri üstlenmiştir.
Bu pasaport yurtiçinde sadece İl Emniyet Müdürlüklerinden verilmektedir.
Bu pasaport ancak TBMM eski üyeleri, Eski Bakanlar, Görevleri süresince Büyükşehir, İl ve İlçe Belediye Başkanları, Birinci, ikinci, üçüncü derece kadrolarda bulunan Devlet Memurları ve diğer Kamu Görevlileri, Birinci, ikinci, üçüncü derece kadrolar karşılık gösterilmek suretiyle sözleşmeli olarak çalıştırılan Devlet Memurları ve diğer Kamu Görevlileri, Sözleşmeli olarak çalışanlardan, kadro karşılıkları olmayan ancak TC Emekli Sandığı ile ilgilendirilip emekli kesenekleri birinci, ikinci, üçüncü derecelerden kesilmekte olan Devlet Memurları ve diğer Kamu Görevlileri, Dört, beş ve altıncı maddelerde belirtilenlerden emeklilik veya çekilme sebepleriyle vazifelerinden ayrılmış bulunanlar, Birinci, ikinci, üçüncü derecelerde bulunup da Hususi Damgalı Pasaport almaya hakkı olan Devlet Memurları ile Subay ve Astsubayların taşıdıkları ünvan ve/veya rütbeleri taşımakla beraber birinci, ikinci ve üçüncü derece kadroları almadan emekli olan veya ayrılanlardan Devlet Memuriyetindeki hizmet süreleri, taşıdığı ünvan ve/veya rütbeleri itibariyle bugün Hususi Damgalı Pasaport almaya hak kazananların emsallerine, bunların eşleri ile bu tür pasaportu almaya hakkı bulunduğu sırada vefat edenlerin dul eşleri (Başkası ile evlenmemiş ise), Bu durumda olanların yanlarında yaşayıp evli bulunmayan ve iş sahibi olmayan kız çocukları ve yine yanlarında yaşayıp reşit olmayan erkek çocuklarına verilir.

Bu Pasaport İçin Gerekli Belgeler
Yukarıda lacivert pasaport için gerekli belgelere ilave olarak;
– Eğer çalışıyorsa çalıştığı kurumdan onaylı pasaport talep formu
– Eğer emekli ise kendi imzaları ile dolduracakları matbu pasaport talep formu ve kurumundan alacağı, emekli olduğu veya ayrıldığı tarihteki kadro derecesini belirten yazı
– Daha önce herhangi bir pasaport almışsa getirilmesi
istenmektedir.

3. Hizmet Damgalı Pasaport (Gri pasaport – Hizmet pasaportu diye de adlandırılır)

Dört seneyi geçmemek üzere pasaport sahibinin görevinin müddetine göre tesbit edilecek süreyle sınırlı olarak, yurt içinde İçişleri Bakanlığı, yurt dışında ise İçişleri Bakanlığının muvafakatı ve Dışişleri Bakanlığının talimatı ile Türkiye Cumhuriyeti Büyükelçilikleri ve Başkonsoluslukları tarafından verilir. Yurt içinde İçişleri Bakanlığı adına bu görevi İl Emniyet Müdürlükleri üstlenmiştir.
Bu pasaport ancak Hükümetçe, Hususi İdarelerce veya Belediyelerce resmi vazifeyle dış memleketlere gönderilen veya dış memleketlerde görevlendirilenlere,Türkiye Cumhuriyetinin üyesi bulunduğu Milletlerarası Kuruluşlarda memur statüsünde çalışanlara, Türk Hava Kurumu ve Türkiye Kızılay Cemiyetince görevlendirilenlere, bunların eşlerine, bu durumda olanların, yanlarında yaşayıp evli bulunmayan ve iş sahibi olmayan kız çocukları ve yine yanlarında yaşayıp reşit olmayan erkek çocuklarına verilir.

Bu Pasaport İçin Gerekli Belgeler

Yukarıda Lacivert pasaport için istenen belgelere ek olarak;
– Talep edenin mensubu bulunduğu kurumdan onaylanmış pasaport talep formu,
– Görevlendirme onayı,
– Daha önce herhangi bir pasaport almışsa getirilmesi istenmektedir.

4. Diplomatik Pasaport (Kırmızı pasaport diye de adlandırılır)

Bu pasaport Dışişleri Bakanlığı ile yabancı memleketlerde Türkiye Cumhuriyeti Büyükelçilik ve Elçilikleri tarafından verilir.
Diplomatik Pasaportlar, muvakkat görev veya seyahat için gidenlere görevlerinin veya seyahatlerinin mahiyetine göre, bir seyahate mahsus olmak üzere veya azami 2 yıl için, daimi görevle gidenlere de azami 4 yıl için geçerli olmak üzere verilip, icabında aynı müddetle 3 defa temdit olunur.
Diplomatik pasaportlar; Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerine, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyesi Olmayan Bakanlara, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay, Askeri Yargıtay, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi, Uyuşmazlık Mahkemesi, Sayıştay, Genelkurmay 1.ve 2. Başkanlarına, Cumhuriyet Başsavcısına, Orgenerallere, Oramirallere, eski Cumhurbaşkanlarına, Yasama Meclisleri eski Başkanlarına, eski Başbakanlara, Dışişleri eski Bakanlarına, Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterine, Başkanlık ve Bakanlık Müsteşarları ile Diyanet İşleri Başkanına, Büyükelçilik unvanı taşıyan Başbakan Müşavirleri ile Başbakan Dışişleri Danışmanlarına, Dışişleri Bakanlığı meslek mensuplarına, Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği üstü düzey görevlilerinden resmi bir görevle gönderilenlere, Türkiye Cumhuriyeti Dış Temsilciliklerinin yanında memur edilen müşavirlere, ateşlere ve muavinlerine, Hükümet adına Milletlerarası resmi müzakereler yapılması, mukavelenameler akdi için veya Milletlerarası toplantılar, kongre ve konferanslara katılmak üzere gönderilenlere ve yabancı devletler veya Milletlerarası teşekküller nezdinde daimi veya geçici görev yapmak üzere gönderilenler siyasi kuryeler verilir.
Diplomatik pasaport alabilecek durumda bulunan veya alan kimselerin sıfat veya vazifeleri devam ettiği müddetçe, eşlerine dahi diplomatik pasaport verilmesi veya bunların eşlerinin pasaportlarının refakat hanesine kaydedilmesi mümkündür.
Diplomatik pasaport alan kimselerin sıfat vazifeleri devam ettiği müddetçe yanlarında yaşayıp evli bulunmayan ve iş sahibi olmayan kız çocuklarına ve yine yanlarında yaşayıp, reşit bulunmayan erkek çocuklarına dahi diplomatik pasaport verilir veya bunlar baba veya annelerinin pasaportlarının refakat hanesine kaydedilir.
Diplomatik pasaportların refakat hanesine kayıtlı bulunanlar pasaport sahibi ile birlikte seyahat etmedikleri takdirde o pasaportu kullanamazlar.
Diplomatik pasaportlarda, sahiplerinin veya varsa refakat hanesine kayıtlı bulunanların birer adet fotoğraflarının pasaport üzerinde olması lazımdır.
Diplomatik pasaportlar hiçbir harç veya resme tabi değildir.

Pasaport Yenileme, Kayıp Bildirimi, Süre Uzatma (Temlik) İşlemleri Nasıl Yapılır?

Alınan pasaportun kaybolması halinde vakit geçirilmeden mahallin polis makamlarına müracaat edilmesi gerekmektedir. Böylece kaybolan pasaportun, ilgisiz ve kötü niyetli kişilerce kullanımının önüne geçilmesi amacıyla hudut kapılarımızda bulunan bilgisayarlara kaydedilmesi sağlanacaktır. Kayıp pasaport için müracaat edilmemesi halinde ise, pasaport ilgisiz ve kötü niyetli kişilerce kullanılırken yakalandığında pasaportun gerçek sahibi de adli işleme konu olacaktır.Pasaportunu kayıp edenler pasaportunu nereden, ne zaman aldığını ve nerede, nasıl kayıp ettiğini açıklayan bir dilekçe yazarlar.Daha sonra yeni Pasaport alınıyor gibi işlem yapılmaktadır.

Pasaportunu herhangi bir nedenle değiştirmek isteyenlerden, pasaportunda en az altı ay süresi bulunanlar istedikleri takdirde, harç yatırmadan, bu süresi kadar yeni pasaport alabilirler.

Pasaportun süresini uzatmak isteyenler pasaportu ile birlikte üç adet fotoğraf ve Nüfus Hüviyet Cüzdanının aslı ve bir adet fotokopisi ile herhangi bir pasaport birimine müracaat edebilirler.

Yurt Dışına Çıkmak İçin İllaki Pasaport Gerekli mi?

Bu sorunun cevabı hangi ülkeden hangi ülkeye gideceğinize bağlıdır.
Türkiye’den KKTC’ye gitmek için pasaport gerekmez, nüfus hüviyet cüzdanı yeterlidir.Oradan buraya gelmek için de pasaport gerekmez.
Yine Türkiye’den Nahcivan’a (Azerbaycan) misafir olarak geçici izin belgeleriyle gidilebilmektedir, oradan buraya Azeriler pasaportsuz gelebilmektedir.Yine Türkiye – Suriye sınırı arasında farklı prosedürler uygulanabilmektedir.
Bazı Avrupa birliği ülkeleri arasında da pasaportsuz dolaşımlar mümkündür, bu demektir ki; pasaport kullanımı ülkeden ülkeye değişmektedir.
Fakat bu mevzuatlar ülkelerin birbirleriyle olan ilişkileri bakımından değişebilmektedir.Bugün pasaportsuz gidebileceğiniz bir ülkeye yarın Pasaport + Vize olmadan gidemeyebilirsiniz.

Pasaport Yerine Geçen Belgeler Var mıdır, Bunlar Nelerdir, Ne İçin Kullanılır?

Aşağıdaki belgeler literatürde pasaport yerine geçen belgeler olarak adlandırılmaktadır.

• Pasavan
• İdari Mektup
• Gemiadamı Cüzdanı
• Uçak Mürettebatı Belgesi
• Demiryolu Personeli Kimlik Belgesi
• Hudut Geçiş Belgesi
• Seyahat Belgesi
• Mültecilere Mahsus Seyahat Belgesi

Bu belgelerin farklı kullanım amaçları vardır ve herbirinin kullanım kapsamı pasaport kadar geniş değildir.Sadece bazı özel amaçlar için kullanılmaktadırlar.Örneğin Pasavan (Passierschein) Türkiye Cumhuriyeti ile sınırları olan ülkelerin sınır bölgeleri içinde oturan türk vatandaşlarına serbestçe gidip gelmeleri için verilen belgedir, sadece bu bölgelerde yaşayanların yine bu bölgede kullanabileceği bir belgedir.Mesela idari mektup da Türkiye Cumhuriyetiyle Suriye Arap Cumhuriyeti arasında giriş çıkışlarda kullanılabilmektedir.