Ömer Hayyam

Ömer Hayyam İranlı astronom, şair, matematikçi, bilim adamı ve filozoftur. Ömer Hayyam’ın asıl ismi Gıyasettin Ebul Feth bin İbrahim El Hayyam’dır. Batı ülkelerinde Ömer Hayyam adına kurulmuş olan dernekler bulunmaktadır. Rubaileriyle çok ünlüdür. İran edebiyatına damga vurmuş isimlerden biridir. Matematik, astronomi, tıp ve fizik alanlarında birçok icadı ve önemli eserleri bulunmaktadır. İbni Sina’dan sonra doğunun yetiştirdiği en büyük bilginlerden biri olarak kabul edilmektedir. 1048 yılında İran’da Nişabur’da dünyaya gelmiştir. Sizlere bu yazımızda Ömer Hayyam’ın hayatı, sözleri ve kişiliği hakkında bilgi vermeye çalışacağız.

Ömer Hayyam Kimdir?

1048’de Nişabur’da dünyaya gelmiş olan Ömer Hayyam, acem dilinde çadırcı anlamına gelen soyadını babasının mesleğinden almıştır. Yaşadığı dönemde bilgin olarak ün kazanmış olan Hayyam, rasyoneller dışında müzik ve şiirle de yakından ilgilenmiştir. Selçuklular döneminde Merv, Buhara, Belh gibi bilim merkezlerini gezmiş ve Bağdat’a gitmiştir. Karahanlılar, Şems ül Mülk ve Selçuklu sultanı Melikşah büyük ilgi göstermiş ve Hayyam’a değer vermişlerdir. Saraylarında ve meclislerine sık sık konuk edilmiştir. Gerek kendi yaşadığı dönemde gerekse sonraki çağlarda fıkıh, edebiyat, ilahiyat, fizik, astronomi ve tarih konusunda ön plana çıkan çalışmaları ile adından sıkça söz ettirmiştir.

Ömer Hayyam Hayatı

1048 ile 1131 yılları arasında yaşamış olan Ömer Hayyam, felsefi şiirleri ile tanınmaktadır. Daha çok dörtlükler şeklinde yazmıştır. Aynı zamanda astronomi ve matematik alanlarıyla da çalışmalarıyla bilinen seçkin bir bilim adamı olarak tarihe adını yazdırmıştır. Hayyam takma adını babasının mesleğinden almıştır. İstanbul’un Beyoğlu ilçesinde semte de adını vermiştir. Tarlabaşı Bulvarında Tepebaşına kadar inen caddenin ismidir. Ünlü bir fizikçidir. Binom açılımını ilk olarak Ömer Hayyam kullanmıştır. Genelde şiirlerinde eğlence düşkünlüğünün belirgin olmasından dolayı rubailer yazmıştır. Sayı kuralları ve cebir alanında yoğunlaştırılmış olduğu matematik çalışmaları ile ön plana çıkan Hayyam, bir rasyonel sayıların rasyonel sayılar gibi kullanılabileceğini de ilk defa kanıtlamış olan bilim adamıdır. En değerli cebir yapıtlarından biri olarak ‘’Cebir sorunlarına ilişkin kanıtlar’’ isimli eseri ile bütün rakamları kök sayılarına göre sınıflandırılmıştır.
Astronomi alanında da büyük çalışmalar gerçekleştirmiş olan Hayyam takvimlerin düzeltilmesi için Melikşah’a İsfahan’da bir gözlemevi kurdurmuştur. Bu gözlemevinin başına da dönemin en ünlü astronom olarak kendisi geçmiştir. Dünya Bilim Tarihi için önemli bir yerde olan Hayyam, Miladi ve Hicri takvimler de göz önünde bulundurulduğunda çok daha hassas bir hesaplama ile yapılan Celali takvimini hazırlamıştır. Pascal üçgenini aslında Pascal’dan önce bulmuş ve oluşturmuştur. Matematik ve astronomi konularında dünyanın önde gelen bilim adamlarından biri olarak tanınmaktadır. Rubailerin sayısı bilindiği kadarıyla 158’dir. Ancak kendisine mâl edilenlerde hesap edildiğinde binin üzerinde eser ortaya çıkmaktadır. Ayrıca Ömer Hayyam için tarihte bilinen ilk savaş karşıtı insan olarak söz edilmektedir.

Ömer Hayyam Sözleri

Önemli bir bilim adamı filozof, astronom ve matematikçi olarak Ömer Hayyam, dünyaya bilgelik dolu ve önemli sözler hediye etmiştir. Az önce de söylediğimiz gibi birçok şiirini dörtlükler halinde yazmış olan Ömer Hayyam’ın sözleri ve şiirlerinden de birkaç örnek vermeye çalışalım. Bir sözünde ‘’Ayrılığın, özlemin her şeyin bir hazzı var, seni anlamak da güzel seni beklemek kadar’’ diyen Ömer Hayyam sevginin önemini anlatmaktadır. ‘’Akıl olan paraya değer vermez, ama parasız dünyada çekilmez. Eli boş menekşe boynunu büker, gül altın kasede görmezlik etmez’’ diyen Ömer Hayyam, aynı zamanda paraya değer verilmemesi gerektiğini ancak bunun da kontrollü olması gerektiğini söylemiştir. En önemli sözlerinden biri de ‘’Adalet evrenin ruhudur’’ sözü olmuştur.