KANUN-İ ESASİ

Osmanlı Devleti’ne ait ilk ve son anayasası olma özelliği göstermektedir. 12 başlık ve 119 maddeden oluşmaktadır. Bu 12 maddede yer alan başlıklara ilk yedi maddede Osmanlı Devleti’nin tanımı yapılmıştır. 8 – 26 madde arasında Osmanlı vatandaşlığına dair genel hukuk, 27 – 38 maddelerinde hükümete dair bilgiler, memurlarla ilgili bilgiler 39 – 41 maddelerinde, Meclis-i umumi maddeleri 42- 59 maddelerinde, heyet-i ayan maddeleri 60-64 maddelerinde, heyet-i mebusan maddeleri 65 – 80 maddeleri arasında yer alırken yargı ile ilgili hükümler 81 – 91 maddeleri arasında değerlendirilmiştir. Divan–ı ali maddeleri 92 – 95 maddeleri, maliye ile ilgili 96 – 107 maddeleri arası ve vilayetlerle ilgili maddeler 108 – 112 maddelerinde yer verilmiştir. Son olarak da çeşitli hükümler 113 – 119 maddeleri arasında değerlendirilmiştir. Anayasa yürürlükte kaldığı süre boyunca 7 kez değiştirilmiştir.

Mutlak monarşiden anayasal monarşiye geçişin temelini oluşturmaktadır.  23 Aralık 1876 da kabul edilmiştir ve 24 Aralık’ta Padişah tarafından Hattı Hümayun ile ilan edilmiştir. Böylece ilk kez anayasayla kurulan parlamentolu döneme geçilmiştir. Milletvekilleri seçilmek için  Osmanlı tebaasından olmak, Türkçe bilmek ve 30 yaşını doldurmamış olmak gerekmektedir.

Kanuni Esasi’nin Önemi

İlk anayasa olmasının yanında halk ilk kez yönetime iştirak etmeye başlamıştır. Halk ilk kez seçme, seçilme ve temsil edilme hakkı bulmuştur. Devlette ilk kez devlet şekli, yasama, yürütme, yargı ilkeleri ile vatandaşlık hakları düzenlenmiştir. Bu anayasa Polonya, Belçika ve Prusya anayasalarından faydalanılarak yapılmıştır. Halk oylamasına sunulmamıştır. Yasama dokunulmazlığı benimsenirken yerel yönetimler ilk kez düzenlenmiştir. İlk kez olağanüstü hale yer verilirken yüce divan ilk kez anayasa ile düzenlenmiştir.

 Kanuni Esasinin Başlıca Maddeleri

Hilafetin ve saltanatın makamının en büyük erkek üyeye ait olduğu belirtilmiştir. Dinin İslam ve dilin Türkçe olduğu belirtilmiştir. Yürütme padişah başkanlığındaki Heyeti Vekile’ye verilmiştir. Yasama ise ayan meclisi ve mebusan meclisine verilmiştir. Ayan meclis üyeleri padişah tarafından seçilecektir. Mebusan meclisi halk tarafından her 50000 kişi bir vekil seçebilmektedir. Ve üyeleri 4 yılda bir seçilmektedir. İki dereceli bir seçim söz konusudur. Kanun teklifleri sadece hükümet tarafından yapılabilmektedir. Hükümet padişaha karşı sorumludur. Padişah meclisi açıp kapayabilmektedir.

1909 Değişiklikleri

Parlamenter sisteme geçişle birlikte basında sansüre yasak getirilmiştir. Padişahın sürgün yetkisi ve meclisi tek başına fesih etme yetkisi kaldırılmıştır.