Güneş tutulması

Güneş tutulması, Ay’ın yörüngesindeki hareketleri sırasında Güneş ile Dünya arasına girmesi ile meydana gelen bir doğa olayıdır. Ay, Güneş ile Dünya arasına girerek, Güneş ışıklarının belirli bir kısmının ya da tamamının kısa süreliğine Dünya’ya ulaşmasını engeller. Bu durumda Dünya’ya, Ay’ın gölgesi düşmektedir. Güneş tutulması, tam güneş tutulması, parçalı güneş tutulması ve halkalı güneş tutulması şeklinde 3 şekilde meydana gelmektedir. Ay’ın Güneş ile Dünya arasındaki konumuna göre güneş tutulması şekillenir. Ay’ın Güneş ve Dünya arasındaki konumu ise, yörünge düzlemlerinin açılarına göre değişmektedir. Bu sebeple, Ay’ın Güneş ile Dünya arasına her girişi güneş tutulmasına neden olmamaktadır. 

Güneş Tutulması Nedir? 

Ay’ın, Güneş ile Dünya arasına girmesi ile meydana gelen güneş tutulması tam, parçalı ya da halkalı güneş tutulması şeklinde 3 çeşit görülmektedir.
Tam güneş tutulmasında Ay, Güneş ışıklarını tamamen örter. Tam güneş tutulması en nadir görülen güneş tutulmasıdır. Tam güneş tutulmasının olabilmesi için, Ay’ın Dünya’ya yakın Güneş’e ise uzak olması gerekmektedir. Ay’ın Dünya’ya yakınlığı, Güneş’in görülememesine ve güneş ışıklarının Ay tarafından engellenmesine neden olmaktadır. Çünkü Ay, Güneş ve Dünya’dan daha küçük bir kütleye sahiptir. Tam güneş tutulmasında Ay’ın gölgesi Dünya üzerinde uzunluğu 16.000 km, genişliği ise 160 km olan bir hat meydana getirir. Güneş tutulmasındaki tam tutulma anı, 2 ila 4 dakika arasında gözlemlenmektedir.
Parçalı güneş tutulmasında Ay, Güneş’i kısmen örtmektedir. Güneş’in bir köşesinde siyah bir halka olarak gözlemlenmektedir. En sık meydana gelen güneş tutulması, parçalı güneş tutulmasıdır. Ay, Güneş üzerinde siyah bir nokta olarak görülmektedir.
Halkalı güneş tutulmasında ise Ay’ın, Güneş’i tam olarak örtemediği zamanlarda gözlemlenir. Halkalı güneş tutulması, Ay’ın Dünya’ya uzak Güneş’e ise yakın olduğu evrelerde gerçekleşir.
Ay, Güneş ile Dünya arasından 1 yılda 12 kez geçmektedir. Bu 12 geçişin her birinde Güneş ile Dünya arasına girmemektedir. Yörünge düzlemlerindeki açı farkı nedeniyle yılda en fazla 5 güneş tutulması gerçekleşmektedir. Güneş tutulmaları çok kısa süren doğa olaylarıdır. Bu olayı gözlemlemek isteyen kişilerin, çıplak gözle tutulmayı izlememeleri önerilmektedir. 

Güneş Tutulması Nasıl Olur? 

Güneş tutulması, Ay’ın Güneş ile Dünya arasına girmesi ile olmaktadır. Güneş tutulmasının olması için, Ay’ın yeniay evresinde olması ve Ay’ın yörünge düzleminin, Dünya’nın Güneş çevresindeki yörünge düzlemi ile çakışıyor olması gerekmektedir. Ay, Dünya çevresinde bir yıl içinde 12 kez dönmektedir. Buna rağmen, Ay ile Dünya’nın yörünge düzlemleri arasındaki açı farkı, Ay’ın her defasında Güneş’in tam olarak önünden geçmesine engel olmaktadır. Açısal farklılıklar nedeniyle Ay’ın dünya çevresindeki yılda 12 kez dönüşünün en fazla 5 tanesi güneş tutulması ile sonuçlanır. Bu 5 tutulmadan da en fazla 2 tutulma tam güneş tutulması olarak gerçekleşmektedir.
Ay’ın Dünya çevresinde yer alan yörüngesi ile Dünya’nın Güneş çevresinde yer alan yörüngesi aynı düzlemde olsa idi, Ay’ın Dünya ile Güneş arasındaki her geçişinde güneş tutulması meydana gelebilirdir. Fakat yörünge düzlemleri arasındaki 5 derecelik açı farkı, yılda en fazla 5 güneş tutulması meydana gelmesine neden olmaktadır. 

Güneş Tutulması Neden Olur? 

Ay, yörünge hareketleri sonrasında Dünya çevresinde bir yıl içinde 12 kez dönmektedir. Bu dönüşler sırasında Ay, Güneş ile Dünya arasına girmekte ve güneş tutulmasına neden olmaktadır. Yörünge düzlemleri arasındaki açı farkları nedeniyle Ay, Güneş ile Dünya arasına yılda en fazla 5 kez girebilmekte ve güneş tutulmasına neden olmaktadır. Ay, Güneş ve Dünya bu açı farkı nedeniyle her zaman aynı düzlemde buluşmazlar. Ay’ın yörünge düzlemi ile Dünya’nın yörünge düzlemleri arasındaki 5 derecelik açı farkı nedeniyle, Ay Güneş ile Dünya arasına yılda 12 kez girişinin en fazla 5’inde Güneş ile Dünya arasına girmektedir. Ay’ı güneş tutulmasına neden olmadığı geçişlerde, Ay’ın gölgesi Dünya’nın altından ya da üstünden geçmektedir. Yine açı farkı nedeniyle her tutulma birbirinden farklı boyutlarda olmaktadır. Güneş tutulmasının olabilmesi için Ay’ın yeniay evresinde olması gerekmektedir. Ay, her 29,5 günde bir yeniay evresine gelmektedir. Yeniay evresinde Ay’ın karanlık yüzü Dünya’ya dönüktür. Aydınlık yüzü ise Güneş’e dönüktür. Ay kütlesinin, Güneş ve Dünya kütlelerinden küçük olması nedeniyle Güneş tutulmaları çok az bir koridordan gözlemlenebilir.