FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI NELERDİR?

İnsan düşünme yeteneğine sahip bir varlıktır. Doğası gereği zekasını ve yaratıcılığını kullanarak, toplum içinde ve diğer bireylerle arasında olan ilişkilerde belli bir seviyeye gelebilmek ve doğayla olan mücadelesini kazanabilmek için fikir ürünleri meydana getirmektedir. Fakat bu fikir ürünleri toplum tarafından öğrenilmesinden itibaren taklit edilebilir ve haksız kazanç sağlanabilmektedir. Bu durum emek, zaman ve para harcayarak eseri meydana getiren eser sahibinin zarar görmesine neden olabilmektedir. İşte bunun önüne geçmek ve eser sahibinin haklarını güvence altına alabilmek için birtakım kanuni hükümler öngörülmüştür. Kanuni düzenlemelerin yanında bununla ilgili uluslar arası sözleşmelerde mevcuttur. Fikir ürünleri üzerinde hukuk düzeni tarafından koruma sağlayan haklara fikri mülkiyet hakları denmektedir. Fikri mülkiyet hakları fikir ve sanat eserleri üzerindeki haklar ve sınai mülkiyet hakları olmak üzere iki hakkı bünyesinde barındırmaktadır.
Fikri mülkiye hakları insan düşüncesinin ürünü olan gayri maddi mallar üzerindeki hakları ifade etmektedir. Her ne kadar fikri mülkiyet hakları birbirinden bağımsız olarak düzenlenmiş olsalar da aynı nesne üzerinde de birçok fikri mülkiyet hakkı söz konusu olabilir.
Fikri Mülkiyet Haklarının Özellikleri
1.Özel Hukuka Dahildir.
Fikri mülkiyet hakları düzenlediği konular itibariyle ve özellikle bir şahsın gayri maddi bir eşya üzerindeki hakimiyet hakkını düzenlemesi bakımından özel hukuk alanına dahil kabul edilir.
2.Soyuttur.
Fikri mülkiyet hakları, aklın, düşüncenin ve hisleri ifade etmenin ortaya çıkardığı ürünler olmaları sebebiyle soyuttur.
3.Konusunu Gayri Maddi Mallar Oluşturur.
Fikri mülkiyet haklarının maddi olmayan eşyalar üzerinde kurulmasından dolayı eşya hukuku düzenlemelerinde olduğu gibi bir mülkiyet veya zilyetlik söz konusu değildir.
4.Ülkesellik İlkesine Tabidir.
Gayri maddi mallar üzerindeki mülkiyet hakkı ancak hakkın tanındığı ülkenin coğrafi sınırları içerisinde anlam ifade etmekte ve etkisini gösterebilmektedir. Fikri mülkiyet hakları kazanıldığı ülkeye sıkı sıkıya bağlı haklardandır ve uluslar arası antlaşmalardan kaynaklanan haklar ile tecavüzün gerçekleştiği ülkenin mevzuatının verdiği haklar hariç koruma tescilin yapıldığı ülkede geçerlidir.
5.Süreyle Sınırlandırılmıştır.
Toplumun bir fikir eseri veya buluştan yararlanma olduğu kabul edilir. Bu yüzden fikri mülkiyet hakları sahibine istisnaları dışında süreyle sınırlı olan bir hak tanımaktadır. Örneğin; patent hakkı incelemeli sistemde yirmi yıl, incelemesiz sistemde yedi yıl süreyle bir koruma altına alınmıştır. 
6.Sahibine İnhisarı Yararlanma Hakkı Sağlar.
Fikri mülkiyet hakları sahibine hakkın konusu ile ilgili tasarruf işlemlerinde bulunma ve özellikle fikri mülkiyetin konusunu kendisi için kullanma yetkisi vermektedir. Aynı zamanda üçüncü kişilerin fikri üründen izinsiz olarak faydalanmalarını engellemektedir.
7.Mutlak Haklardandır.
Özel haklar özel hukuk tarafından hak sahibine tanınan hukuki yetki olarak tarif edilmektedir. Fikri mülkiyet hakları mutlak haklar kategorisindedir. Herkese karşı ileri sürülebilir ve sahiplerine üçüncü şahısların gayri maddi maldan yararlanmalarını yasaklama hakkı verir.
Fikri Mülkiyetin Konusuna Giren Unsurlar
1.Ticaret Unvanı ve İşletme Adları
Hukukumuzda ticaret unvanı ve işletme adı Türk Ticaret Kanunu’nda düzenlenmektedir. Ticaret unvanı detaylıca düzenlenmesine rağmen işletme adına ilişkin düzenlemelerde genellikle ticaret unvanıyla ilgili hükümlere atıf söz konusu olmaktadır.
2.Markalar
Marka, bir teşebbüs tarafından sunulan mal ya da hizmetlerin diğer teşebbüslerinkinden ayırt edilebilmesini sağlayan olarak tanımlanır. Markalar fikri mülkiyet hakları kapsamındadır.
3.Patentler
Patent, endüstri alanındaki bir buluşun sahibine resmi bir organ tarafından verilen ve bu buluşun belirli bir süre kendisinin izni olmaksızın başkalarınca kullanılmasını engelleme yetkisi sağlayan bir belgedir. Kanuni düzenlemelere göre, konusu kamu düzenine veya genel ahlaka aykırı olan buluşlara, bitki veya hayvan türleri veya önemli ölçüde biyolojik esaslara, bitki ve hayvan yetiştirilmesi usullerine patent verilmemektedir.
4.Endüstriyel Tasarımlar
Endüstriyel tasarım, bir ürünün veya ürün parçasının ürün üzerindeki süslemenin çizgilerinin, renklerinin, dokunun, malzemenin, esnekliğin ve bunun gibi insan duyularıyla algılanabilen unsur ve özelliklerin, bunların tamamının veya bir kısmının bileşiminin ya da takımının görünümüdür.
5.Coğrafi İşaretler
Coğrafi işaretler belirli bir bölgeden kaynaklanan bir ürünü tanımlayan ya da kalitesi ünü veya diğer karakteristik özellikleri itibariyle coğrafi kaynağına atfedilebilen bir bölgeyi işaret eden fikri mülkiyet hakkıdır. Ürünün kalitesi, geleneksel üretim metodu ve coğrafi kaynağı arasında kurulan sıkı bağı simgeleyen bir güvencedir.
6.Faydalı Modeller
Faydalı modeller patentler ile birlikte güvence altına alınmıştır. Teknik buluş hakkında münhasır koruma sağlayan tescili bir hak şeklinde tarif edilebilir.
7.Telif Hakları
Telif hakları kısaca sanat ve fikir eserleri üzerindeki haklar olarak ifade edilebilmektedir.
8.İnternet Adları
İnternet ortamında bulunan bilgisayarların birbirleriyle sağlıklı bir biçimde iletişim kurabilmeleri, ağa bağlı ağa veri sağlayan her bir bilgisayarın kendine ait, ferdiyetini tanımlayan bir isme sahip olmasını gerekli kılmaktadır. İnternet ortamına veri sağlayan web sayfalarının bir isim taşıması zorunludur ve bu husus kamu düzeninin bir gereği olarak değerlendirilmelidir. İnternet adları, marka, ticaret unvanı ve işletme adı gibi ayırt edici bir işaret, bir tanıtma vasıtası olarak işlev görmekte; işletmenin gayri maddi unsurlarına dâhil fikri mülkiyet haklarından sınaî mülkiyet haklarından sayılmaktadır.
9.Islahçı Hakları
Islahçı, yeni bir bitki çeşidini ıslah eden veya bulan ve geliştiren kişi olarak tanımlanmıştır. Islahçı kişilerin sahip olduğu haklar ise ıslahçı hakkı tanınan çeşit üzerinde tasarrufta bulunabilme, kullanabilme, gerekli önlemleri alabilme ve haklara tecavüz edilmesi durumunda üçüncü kişilere karşı tüm hukuk ve ceza davlarını açabilme yetkisi olarak tanımlanabilir.