Dejavu

Yaşam denen yolculuk düz bir çizgi değil ve insanlar zaman zaman farklı durumlar ile karşılaşıyor. Bu insan olmanın doğasında olan şeylerden bir tanesi ve hepsi bize özel haller. Bunda şaşıracak ya da tuhaf gelecek bir durum yok.
İnsan olarak hepimizin saçmalama, hata yapma gibi hakları var. Tüm bunlardan dolayı kendimize haksızlık da etmememiz gerekiyor. Sonuçta ölümlü olan varlıklarımız ve her şey bizim için ama bazen de dejavu yaşadığımızı düşünüyoruz.
Biz bu yazıda bu konuya farklı yönleri ile bakmaya çalışarak dejavu nedir?  sorusunun yanıtını vermeye çalışacağız.

Dejavu Nedir?

Dejavu sözcüğü,  tahmin edilebileceği gibi Türkçe kökenli olan bir sözcük değil. Türk diline Fransızcadan girmiş durumda. Normalde deja ve voir sözcüklerinin birleşmesinden oluşuyor. Fransızca deja sözcüğü daha önceden, voir sözcüğü ise görmek anlamına geliyor ve bu iki kelimenin birleşmesinden ortaya bu kavram çıkıyor. Fransızca karşılığı olarak ise buradan yola çıkarak ben önceden gördüm ya da daha genel bir ifade ile daha önceden görüldü biçiminde tanımlamak mümkün.
Bunu biraz daha açmak gerekir ise kişinin o an yaşadığı durumu geçmişte aynı biçimde yaşadığını hissettiren duygu ve durumlar.
Yani dejavu demek, ben bu anı daha önce yaşamıştım demektir.Dejavu anında sanki o anın daha önceden yaşandığı hissine kapılır insan.O an sanki daha önce yaşanmıştır ve tekrar yaşanıyor gibidir.
Örneğin bir arkadaşınızla çay içtiğiniz bir mekânda benzer bir durumu aynı biçimde daha önceden yaşadığınızı düşündüren bir ruh hali bu. Nitekim bu konuda yakın bir dönemde yapılan aynı adı taşıyan bir Amerikan Filmi de var ve tam da bu durum hakkında.
Ama dejavu bir hastalık ya da bir ruhsal bozukluk değil. Bir an için yaşanan bir algı yanılsaması ve yazının giriş bölümünde de ifade ettiğimiz gibi bize özgü, tuhaf olmayan bir durum. İnsanlık hali yani. Kimse ne deliriyor, ne kafayı yiyor. O yüzden bu durumu abartmamak gerekiyor.
Yapılan bilimsel araştırmalar en sıklıkla dejavunun yaşandığı yaş aralığı olarak 15 ile 25 yaş arasını gösteriyor.

Dejavu Neden Olur?

Tam da bu nokta da o zaman dejavu neden olur? Sorusu akla gelebilir. Bu konuda karşımıza uzmanların verdiği çok farklı nedenler çıkıyor. Bunlardan bazıları şu şekilde ifade edilebilir:
Öncelikle evet teknoloji ilerledi, ever her şey elimizin altında ama günümüzde herkes çok yoğun bir tempoda çalışıyor ve sürekli ister taşrada yaşasın, ister büyükşehirlerde koşturmaca halinde. Adeta günümüzde insanlar zamana karşı yarışıyor ki işte tam da bu nedenden dolayı dejavu yaşanmasını uzmanlar son derece normal buluyor. Yani yorgunluk ana etmenlerden bir tanesi. Ama zor bir dönemden geçen insanlarda da böylesi durumlar nadiren de olsa ortaya çıkabiliyor.
Bir diğer sebep olarak ise yine uzmanlar bir gece önceden ipin ucu kaçan alkolü gösteriyor. Zaten eğer alkol tüketen biri değilseniz ya da bünyeniz alkole karşı hassas ise böyle bir durum kendiliğinden ortaya çıkabiliyor.
Uzmanların belirtmiş olduğu bir diğer neden ise beynin sağ lobunun, sol lobuna göre milisaniyeler gibi olabildiğine az bir minimal fark ile çalışması.

Dejavu Bilimsel Açıklaması

Tüm bu bilgilerden sonra Dejavu kavramının bilimsel açıklamasına biraz daha yakından bakalım. Tarihi oldukça eskilere dayanıyor.
İlk olarak 1876 yılında Fransız fizik alanında bilim insanı Emile Boiraç dejavu  ifadesini kullanıyor. Neden Fransızcadan dilimize geçtiğinin tam yanıtı da burada zaten. Bilim literatürüne baktığımızda da karşımıza ilk olarak 1928 senesinde  Dr. Edward Titchener isimli ünlü bilim insanının  “Bir Psikoloji Kitabı” çıkıyor. Dr. Edward Titchener kitabında dejavu hissinin neden ortaya çıktığını ve beyin yanılsaması ya da bir başka söyleyiş tarzıyla kısmen algıda ortaya çıkan hataya dair yaptığı çalışmalara göre açıklamalar yapıyor ki hepsi birbirinden önemli ve özel olan açıklamalar.
Uzmanlar neden olur kısmında da ifade etmeye çalıştığımız gibi beynin sağ ve sol lobunun tam uyumlu senkronize çalışmamasını dejavu olarak ifade ediyor ve bu senkronize olamama durumunun kişinin ben bu anı daha önce yaşadım demesine neden olduğunu ifade ediyorlar.
Yine yapılan bilimsel çalışmalar dejavu ile Alzheimer arasında bağlantı olduğunu ve bu hastalığın erken teşhisi için dejavu durumlarının dikkatle incelenmesi gerektiğini ortaya çıkarmış durumda.
Yapılan bir diğer bilimsel araştırma ise dejavuyu sürekli olarak yaşayanlarda uzun vadede şizofreni ve kaygı bozukluğu olarak ifade edilen anksiyete hastalıklarına daha çok yakalandığı saptanmış durumdadır.