Pasaport yabancı ülkelere gidecek olanlara yetkili kuruluşça verilen, yabancı ülke yetkililerinin kimlik incelemesinde geçerli olan belgedir.
Türkiye'de lacivert, yeşil ve gri pasaportlar İl Emniyet Müdürlükleri tarafından verilirken kırmızı pasaport verme yetkisi Dışişleri Bakanlığı'nın uhdesindedir. Pasaport Kanunu 15 temmuz 1950'de kabul edildi (5682 sayılı kanun). PK'ye göre Türkiye'ye giriş için 3 zorunluluk vardır: giriş kapılarından girme, pasaport veya yerine geçen belge bulundurma, vize (sadece yabancılar için). Giriş çıkışlar ancak Bakanlar Kurulunca saptanır ve kara, hava, demir, deniz yollarını kapsar. Giriş çıkışlarda özellikle kara yolundakiler komşu devletle karşılıklı olur. BK'ce belirlenmiş yollar dışında giriş çıkışlar yasaktır ve uymayanlar cezalandırılır. Batmakta olan bir gemiden can havliyle giriş yaparak karaya çıkanlar bundan müstesna tutulur.
Pasaport, gerçek kişilere özgü bir belgedir. Pasaport Kanunu, TVK, Polis Kanunu ve Gümrük Kanunu konuyla yakından ilgilidir. Pasaportun amaçları: -vatandaşlık ispatı, -bir devletin uyruğuna başka ülkeye gitmede izin vermiş olduğunu göstermesi, -pasaport sahibine gereken resmi kolaylık sağlanmasının belgesi olması, -vizelerin üzerine işlenmesi, -sınırlardan giriş ve çıkışlarda kanıt oluşturan damgaların üzerine vurulması. PK'ye göre, uyruk durumu düzgün olmayanlara ve yurtsuzlara da 'yabancılara mahsus damgalı pasaport' verilebilir.
Pasaport yerine geçen belgelerden biri pasavan'dır. Sınırlarda, Türkiye-Suriye sınırı başta olmak üzere burada yaşayanlar kullanmaktadır. 2003 Kasım ayında Suriye'den 5 bin kişi 48 saatliğine bu belgeyle akrabalarını ziyaret için Hatay'a girip çıkmıştır. Diğer belgeler: gemi adamı cüzdanı, demiryolu personeli kimlik belgesi, uçak mürettebatı belgesi.
Göçmenler, hükümet temsilcisinin verdiği vesika veya göçmen belgesi ile pasaportsuz giriş çıkış yapabilirler. Mülteciler ise, Mültecilerin Hukuki Durumuna İlişkin Sözleşme (1951)'ye göre taraf devletlerden birinin mültecisi seyahat belgesi taşır, izinsiz girişlerinde cezalandırılmaz; sözleşmeye taraf devletlerden birinde ikamet etmeyenlerin girişi ise İçişleri Bakanlığı izniyle olur. Türkiye ile KKTC arasındaki geçişler kimlik belgesi ile yapılır.
Pasaportsuz veya yerine geçen belgesiz olanlar ise, Türk vatandaşı iseler, yurda sokulurlar. Vatandaşlığını kanıtlayamayanlar geri çevrilirler. Sınırdışı edilenlerin masrafları kendilerine aittir. Yabancılar ise doğrudan geri çevrilirler. Pasaportunu kaybedenler hakkında İçişleri Bkanlığı soruşturması yapılır. Buna rağmen içeri girenler ağır para cezası ve 1 aydan 6 aya kadar hapisle cezalandırılırlar. Yabancı, cezasını çektikten sonra da sınırdışı edilir. Masrafını karşılayacak parası yoksa sevkini devlet yapar.
Vize, pasaporta, onu kullanarak ülkeye girilebilmesi için yapılan onaydır. Belgeyi geçerli sayma ve giriş çıkışta sorun olmadığını belirtir, pasaportu veren otoriteyi yani devleti tanıma anlamı da taşır. Yabancıların Türkiye'ye girişinde pasaport dışında giriş vizesi de gereklidir. Umuma mahsus yabancı pasaportlara vize vermeye vilayetler veya onların müsaadesiyle emniyet ve kaymakamlar ve konsolosluklar yetkilidir. Uygulamada sınır kapısında vize almaya bandol vize denilir. Bandrol vize harçlarını Dışişleri Bakanlığı belirler. Bununla birlikte yabancıların Türkiye'ye girişlerinde pasaport ve vize denetimi Emniyet'in, yani İçişleri Bakanlığı'nın denetimindedir. Vize, o ülkede ikamet hakkı vermez, geçici bir süre kalma hakkı sağlar. Üç tür vize vardır: Tek giriş vizesi (bir yıl, sadece bir giriş için), sayısız giriş vizesi (birden çok giriş için), trinsit vizesi (başka ülkelere gitmek için Türkiye'den geçmek üzere tek transit ve çift transit -gidiş dönüş-lidir). Türkiye'ye dönüş vizesi yabancılara verilir, bir yıldır. İkamet tezkereli yabancılardan bu vize aranmaz, buna vize bağışıklığı denir. PK'ye göre, emniyet izniyle, uçaktan uçağa aktarmalarda yabancılar şehre inip gezebilir. İki devlet arasında vize anlaşmaları yapılır. Türkiye ile ABD arasındaki anlaşmaya göre ABD uyruklarına vize bağışıklığı tanınır, ABD ise Türk vatandaşlarına vize harcı bağışıklğı tanır. Türkiye, Arap ülkelerine vize bağışıklığı sağlamış, 2002'den sonra bir kısmını kaldırmıştır. Avrupa Birliği ülkeleri arasında vize zorunluluğu yoktur ancak Avrupa ülkeleri Türkiye'ye vize zorunluluğu uygulamaktadır.
Pasaport Kanununa göre, pasaportları ve belgeleri olsa bile ülkeye sokulmayacaklar: -serseri ve dilenciler, -delilik ve bulaşıcı hastalığı olanlar, -suçluların iadesi anlaşmasına göre suçlu olanlar, -sınırdışı edilip dönmesine izin çıkmamışlar, -kaçakçkılar, fahişeler, fahişe tacirleri, -kalacağı kadar parası olmayanlar.
Pasaport Türleri
Lacivert Pasaport: Her Türk vatandaşına verilen, normal pasaport.
Yeşil pasaport: Belli bir dereceye gelmiş devlet memurlarına verilen pasaport.
Gri Pasaport: Yurtdışına kısa süreli olarak belli bir devlet göreviyle gidenlere verilen, sadece o görev süresince geçerli olan, yurt dışından dönüşte geri alınan pasaport.
Kırmızı Pasaport: Diplomatlara, milletvekillerine, bakanlara, başbakana ve cumhurbaşkanına ve bu kişilerin eş ve çocuklarına verilen pasaport.
Alintidir.
