Satztypen (cümle tipleri)
Satzbeispiele: (cümle örnekleri)
1. Jetzt rufe ich meine Tante an. (Simdi teyzemi ariyorum.)
2. Meine Tante rufe ich jetzt an. (Teyzemi simdi ariyorum.)
3. Rufst du jetzt deine Tante an? (Simdi teyzeni mi ariyorsun.)
4. Wann rufst du deine Tante an? (Ne zaman teyzeni ariyorsun.)
5. Ruf jetzt deine Tante an! (Simdi teyzeni ara!)
Aussagesatz (ifade cümlesi)
einfacher Aussagesatz (basit ifade cümlesi) Jetzt rufe ich meine Tante an.
betonter Aussagesatz (vurgulu ifade cümlesi) Meine Tante rufe ich jetzt an.
Fragesatz (soru cümlesi)
Entscheidungsfragesatz (karara baglayici soru cümlesi) Rufst du jetzt deine Tante an?
Ergänzungsfragesatz (tamamlayici soru cümlesi) Wann rufst du deine Tante an?
Befehlssatz (emir cümlesi)
Ruf jetzt deine Tante an!
Aciklama:
Kabaca degerlendirildiginde 3 tane; derinlemesine degerlendirildiginde 5 tane cümle tipi oldugu görülür. Bu bes cümle tipi ezberlenmelidir.
-einfacher Aussagesatz
– betonter Aussagesatz
– Entscheidungsfragesatz
– Ergänzungsfragesatz
– Befehlssatz
Bu bes cümle tipi farkli yapilara shiptirler. Bu cümle tiplerinin herbirinin tipik siralamalari oldugu anlamina gelmektedir.
Genel bir bakisla:
(Prädikat = PK(yüklem), Subjekt= S(özne), Objekte = O(nesne), Adverbiale = ADV(zarf tümleci))
einfacher Aussagesatz: Jetzt rufe ich meine Tante an. ADV, PK, S, O
zarf tümleci, yüklem, özne, nesne
betonter Aussagesatz: Meine Tante rufe ich jetzt an. O, PK, S, ADV
nesne, yüklem, özne, zarf tümleci
Entscheidungsfragesatz: Rufst du jetzt deine Tante an? PK, S, ADV,O
yüklem, özne, zarf tümleci, nesne
Ergänzungsfragesatz: Wann rufst du deine Tante an? Fragewort, PK, S, O
soru edati yüklem, özne, nesne
Befehlssatz: Ruf jetzt deine Tante an! PK ADV, O
yüklem, zarf tümleci, nesne
Aussagesätze
Ifade cümlelerindeki fark oldukca önemsizdir. Vurgulu ifade cümleleri yanlizca belrli durumlarda kullanilir.Örnek:
einfacher Aussagesatz: Jetzt gehe ich ins Kino.
betonter Aussagesatz: Ins Kino gehe ich jetzt.
Mesela özellikle nereye gidildigi soruluyorsa vurgulu ifade cümlesi kullanilir.
Baska bir problem daha:
Konusma dilinde bu tür cümleler bambaska bir durumu ifade etmek icin de kullanilirlar.
Du rufst mich an! cümlesinde vurgulu bir emir ifadesi vardir ve Ruf mich an! cümlesinin yerine kullanilir. Türkce'de de benzer bir ifadeyle sözonusu cümle “Beni ariyorsun.” ya da “Beni arayacaksin.” cümlelerinde oldugu gibi emir anlami tasir.
Bu cümle tipi ayrica “Hier wohnst du?!”cümlesinde oldugu gibi sasirma, hayret anlamlari da tasiyabiliyor: “Burada oturuyorsun, ha?!”, “Burada mi, oturuyorsun sen?!”[/color]
Ancak yazi dilinde bu türlü ifadelere yer olmadigindan yazarken hangi cümle tipinin secilecegine cok dikkat edilmelidir.
Fragesätze
Soru cümlelerinde tamamlayici soru cümlesi tipi özellikle önemlidir. Bunlar W-Frage diye nitelenirler cünkü Almancada tüm sorular w harfiyle baslamaktadir.Bu durum Türkcedeki n harfinin durumuna benzetilebilir. Konustugumuz kisiden özellikle bir bilgi alinmasi gerektigi durumlarda kullanilirlar.
Bu cümle tipleri Almancada özellikle önemli bir rol oynarlar. Ve bilhassa yan cümlelerde soru anlaminin disina bile cikabilirler:
Ich weiß nicht, wann Hans zu Hause kommt. …ne zaman geldigini…
Ich weiß nicht, wo Hans heutiger Abend übernahct. …bu aksam nerede geceledigini…
Ich weiß nicht, wie Hans es geht. …nasil oldugunu…
Karara baglayici soru cümlelerinde ise konustugumuz kisiden evet ya da hayir yanitlari beklenir:
Probierst du es aus? …bunu denedin mi?
Befehlssätze
Emir cümlelerinde özne eksik olan cümle ögesidir. Bu da tabiki cok mantiklidir: Hol (du) den Ball zurück! Bu cümlede öznenin gereksizligi göz önündedir.
Görüldügü gibi fiil yani yüklem cümlenin basindadir. Infinitivsuffix (-en, -n) eki ikinci tekil ve cogul kisi icin atilir. Ikinci kisi icin nazik anlatimda ek muhafaza edilerek “Sie” ile birlikte kullanilir.
Bring mir den Hammer! (Bana cekici getir!)
Holen Sie das Videogerät! (Videoyu aliniz!)
Mach die Tür zu! (Kapiyi kapat!)
Günlük konusmalarda karsilasilan bazi ifadelerde ise -“Tür zu!” gibi- fiilin kendisi atilir, edati kullanilir.
Emir verilen kisi ya da kisiler belirli oldukleri icin yani o anda muhatap olduklari icin özne kullanilmaz.
LG
derwisch
