Almanca’da Zarflar Edatlar ve Almanca Tümleçler

ALMANCA’DA NESNE – DOLAYLI TÜMLEÇ – ALMANCA’DA ZARF TÜMLECİ VE EDAT TÜMLECİ

Nesne ( Akkusativobjekt/ Nominativ- Akkusativ)

Cümlede yüklemin bildirdigi isten etkilenen ögedir. Yükleme sorulan “kimi, neyi, ne” sorularina cevap verir.

Nesneler hal ekini alip almamalarina göre iki grupta incelenir.
1. Belirtili Nesne
Nesne görevinde bulunan söz, “-i” hal ekini almissa, nesneye belirtili nesne denir.

“Cicekleri annesine verdi.”
cümlesinde “ Cicekleri” nesnesi “-i” hal eki aldigindan belirtili nesnedir.

2. Belirtisiz Nesne
Nesne görevinde bulunan söz “-i” hal ekini almamissa nesne, belirtisiz nesnedir.

“Annesi için cicek topladi.”
cümlesinde “cicek” nesnesi bu eki almamis ve belirtisiz nesne olmustur.

Dolayli Tümlec (Lokativ Ergänzung /Dativobjekt )

Yüklemin yöneldigi, bulundugu, ciktigi yeri gösteren ögedir. Yükleme sorulan “-e”, “-de” ve “-den” hal eklerini alan sorulara ayni ekleri alarak cevap veren sözcük ya da söz öbekleri dolayli tümlec görevinde bulunur. Sorularin ve cevaplarin ayni ekleri almasi zorunlulugu bunun diger ögelerle karismasina engel olur. Bunu örneklerle aciklayalim.

“Elindeki kitap ve defterleri bana verdi.”
cümlesinde alti cizili ögeyi bulabilmek icin yükleme “kime” sorusunu soruyoruz. Soru da cevap da ayni eki almis. Öyleyse “bana” sözü dolayli tümlectir.

“Sizinle ancak yaza görüsürüz.”
cümlesinde alti cizili sözcük de “-e” hal ekini almistir. Ancak bu ögeyi bulmak için yükleme “ne zaman” sorusunu soruyoruz. Görüldügü gibi soru hal eki almadan soruluyor. Öyleyse bu, “-e” hal eki almis olmasina ragmen dolayli tümlec degildir.

“Kimseye sormadan disari cikti.”
cümlesinde ise alti cizili ögeyi bulmak icin yükleme “nereye” sorusunu soruyoruz. Bu durumda soru, “-e” hal eki almis, ancak “disari” sözü ayni eki almamis. Öyleyse buna da dolayli tümlec diyemeyiz.
Görüldügü gibi sorular ve cevaplarin ayni ekleri almasi kosulu, birbiriyle karisan ögeleri ayirt etmemizi sagliyor.
Ayni durumu “-de” ve “-den” eklerinde de görebiliriz.

“Beni sinifta iki saattir bekliyormus.”
cümlesindeki alti cizili ögeyi cevap olarak almak icin, yükleme “nerede” sorusunu soruyoruz. Öyleyse bu öge dolayli tümlectir.

“Hepimiz iki saattir ayakta bekliyoruz.”
cümlesinde ise alti cizili ögeyi bulabilmek icin yükleme “nasil” sorusunu sormamiz gerekiyor. Görüldügü gibi soru “-de” ekiyle sorulmamis. Demek ki öge dolayli tümlec degil.

“O, iki gün önce buradan ayrildi.”
cümlesinde alti cizili öge “nereden” sorusuna cevap vererek dolayli tümlec olmus.

“Senin de gelmeni yürekten isterdim.”
cümlesinde alti cizili öge “nasil” sorusuna cevap verdiginden dolayli tümlec degildir.

“ Su elmadan üc kilo verir misin?”
cümlesinde alti cizili ögeyi bulmak icin “neyden” sorusunu yükleme soruyoruz. Cevap geldiginden öge dolayli tümlectir.

“ Hastalandigindan gelmedi.”
cümlesinde alti cizili ögeyi ise “nicin” sorusuyla buluyoruz. Öyleyse bu, dolayli tümlec degildir.
Örnekleri daha da cogaltabiliriz. Burada unutmamamiz gereken, soruyla cevabin ayni ekleri (-e, -de, -den) almasidir.

Zarf Tümleci (Temporalbestimmung)

Yüklemin zamanini, durumunu, miktarini, yönünü, kosulunu vb. bildiren ögelerdir. Bunlarin her biri degisik bir soruyla bulunur.

“Hava kararmadan köye inmeliyiz.”
cümlesindeki alti çizili zarf “ne zaman”;

“Dosta düsmana muhtac olmadan yasamaliyiz.”
cümlesinde alti cizili zarf “nasil”;

“Aldigi notlar sasilacak kadar yüksekti.”
cümlesindeki alti cizili zarf “ne kadar”;

“Tek bir söz bile söylemeden iceri girdi.”
cümlesindeki alti cizili zarf “nereye”;

“ Zamanimiz kalirsa bir örnek daha cözeriz.”
cümlesindeki alti cizili zarf “hangi takdirde” sorularina cevap vermislerdir.

Yükleme sorulan bu sorulara cevap veren ögeler daima zarftir. Ancak burada “nereye” sorusuna dikkat etmeliyiz. Dolayli tümlec konusunda da söylemistik, bu soru dolayli tümleci de buldurur.Ancak cevabin da ayni eki almasi gerekir. Örnekteki “iceri” sözü ise bu eki almamistir. Bu özelligi, yani hal eki almadan yön bildirme özelligini yer-yön zarflari gösterir.
Cümleyi ögelerine ayirirken dikkat edilmesi gereken bir husus, azlik – cokluk zarflarinin kullanimidir.

“O, cok caliskan bir ögrencidir.”
cümlesinde yüklem, alti cizili sözün tamamidir. Cünkü “ögrenci” isimdir, “caliskan” ögrencinin sifatidir. “cok” da caliskan sifatinin zarfidir. Dolayisiyla, “cok caliskan bir ögrenci” sifat tamlamasi oldugundan bunlar birbirinden ayrilmaz. Oysa biz ayni cümleyi;

“O, cok caliskandir.”
seklinde kullansak, “caliskandir” yüklem “cok” zarf tümleci olacaktir. Kisaca adlasmis sifatlar yüklem oldugunda, onun derecesini bildiren zarflar zarf tümleci olur.

Edat Tümleci (Modalbestimmung)
Yüklemin ne ile, kimin ile, hangi amacla, yapildigini gösteren söz öbeklerine edat tümleci denir.

“O, bütün yazilarini, dolma kalemle yazar.”
“Bu arastirmayi arkadaslariyla yapmis.”
“Bu yemekleri sizin icin hazrladim.”
cümlelerindeki alti cizili söz öbekleri edat tümleci sayilir.
Cümle icinde her söz, cümlenin bir ögesi durumunda degildir. Yükleme sorulan sorulara cevap vermeyen söz veya söz öbekleri cümle disi unsur sayilir. Örnegin asagidaki cümleyi ögelerine ayiralim.

“Ahmet, sana defalarca gec kalmamani söylemedim mi?”
Görüldügü gibi “Ahmet” sözü cümlede yükleme sorulan herhangi bir soruya cevap vermiyor yani cümle disi unsurdur.